Avrupa’da Vasıfsız İşler: Yasal Yol, Tipik Pozisyonlar, Sözleşme ve Konaklama

Giriş: Avrupa’da Vasıfsız İşlerde Yasal Çalışmak Mümkün mü?

Avrupa ülkelerinde vasıfsız (nitelik gerektirmeyen) işlerde yasal olarak çalışmak mümkündür, ancak bunun için doğru vizeyle ve yasal prosedürlere uygun şekilde hareket etmek gerekir. Birçok Avrupa ülkesi öncelikle nitelikli işgücüne öncelik verse de tarım, lojistik, inşaat, turizm gibi bazı sektörlerde vasıfsız işçi açığı bulunmaktadır ve bu alanlarda yurt dışından işçi kabul edilmektedir . Özellikle mevsimlik iş yoğunluğunun yaşandığı tarım hasadı, turizm sezonu veya paketleme-lojistik işleri gibi pozisyonlarda, Türkiye gibi ülkelerden gelen işçilere geçici çalışma imkanları sunulabilmektedir . Ancak, yasal çalışabilmek için D tipi vize (ulusal çalışma vizesi) alınması şarttır. Schengen turist vizesiyle Avrupa’da çalışmak yasal değildir; bu nedenle doğru vize türüne başvurmak ve resmi süreçleri takip etmek kritik önem taşır. Özetle, gerekli şartları sağlayıp yasal izinlerinizi aldığınız takdirde Avrupa’da vasıfsız işlerde çalışmanız mümkündür.

D-Vize ile Vasıfsız İşlerde Çalışma: Uygun Meslekler ve Koşullar

D-vize, 90 günden uzun süreli ikamet ve çalışma imkânı tanıyan ulusal vize türüdür. Çalışma amacıyla alınan D tipi vizeler, yabancı ülke vatandaşlarına ilgili ülkede yasal olarak çalışıp oturma hakkı sağlar . Bu vize genellikle 3 ay ila 1 yıl arası süreyle verilir ve iş sözleşmenizin süresine göre yenilenebilir . Avrupa’da vasıfsız işlerde çalışmak isteyenler, öncelikle bir işverenle anlaşmalı ve resmî bir iş sözleşmesi (kontrat) imzalamalıdır. İşveren, genellikle ülkenin çalışma ajansından veya ilgili kurumlarından onay almak zorundadır (örneğin Almanya’da Federal İş Ajansı onayı şarttır) .

Uygun meslekler çoğunlukla mevsimlik ve beden gücüne dayalı işlerdir. Tarım (çiftlik ve hasat işleri), sezonluk tarım (Hollanda sera işleri gibi), lojistik-depo işleri, inşaat işçiliği, turizm sektöründe sezonluk pozisyonlar, üretim bantlarında paketleme ve fabrika işçiliği gibi alanlar öne çıkar . Örneğin Almanya, tarım, turizm ve inşaat sektörlerinde dönemsel işçi ihtiyacını gidermek için yabancı vasıfsız işçilere geçici çalışma vizeleri vermektedir . Hollanda’da da tarım/seracılık sektöründe mevsimlik işçi vizesi bulunur ve bu vizeyle en fazla 24 hafta çalışılabilir .

Koşullar ülkeye göre değişebilse de genellikle şunları içerir: En az 18 yaşında olmak, ilgili iş için sağlık durumu ve fiziksel yeterliliğe sahip olmak, sabıka kaydının temiz olması ve bir iş teklifine/sözleşmesine sahip olmak. Çoğu ülke, vasıfsız işçiler için dil şartı aramaz (örneğin Almanya çalışma vizesinde Almanca bilme zorunluluğunu kaldırmıştır ), ancak temel düzeyde İngilizce veya o ülkenin dilini bilmek iş hayatında ve günlük yaşamda büyük avantaj sağlar. D-vize kapsamında çalışacağınız meslek için ülkelerin belirlediği asgari ücret ve çalışma koşullarını karşılamak da şarttır – örneğin verilen maaş o ülkedeki yasal asgari ücretten düşük olamaz. Ayrıca, çalışma süresi genellikle sınırlıdır: Almanya’da mevsimlik işçi vizesiyle yılda en fazla 8 ay çalışma izni verilir ; Hollanda’da mevsimlik çalışma izni en fazla 24 hafta sürer . Vize süresi bitince işçiler ülkeye dönmeli veya kontrat uzarsa vizeyi yenilemelidir.

Özetle, D tipi ulusal vize ile Avrupa’da vasıfsız işlerde çalışmak için tarım, paketleme, lojistik, inşaat, temizlik, gıda işleme gibi alanlarda bir iş bulmalı, işverenin resmi onayını ve davetini almalı ve ülkenin öngördüğü şartlara (kontrat, asgari ücret, vb.) uygun şekilde vize başvurunuzu yapmalısınız.

Avrupa Ülkelerinde Vasıfsız İş Fırsatları

Avrupa’da vasıfsız iş olanakları ülkelere ve sektörlere göre farklılık gösterir. Türkiye’den en çok tercih edilen bazı ülkelerdeki fırsatlara göz atalım:

Hollanda

Hollanda, özellikle tarım ve gıda üretimi alanında vasıfsız işçiler için fırsatlar sunan bir ülkedir. Ülke, büyük seraları ve tarım sektörüyle bilinir. Sera işçiliği, çiçek ve sebze yetiştiriciliği, meyve toplama gibi sezonluk tarım işlerinde yabancı işçi talebi yüksektir. Hollanda’da mevsimlik işçiler için özel çalışma izni bulunur ve bu izinle en fazla 24 hafta (yaklaşık 6 ay) çalışmaya izin verilir . Bu süre genellikle ilkbahar-yaz aylarındaki hasat ve üretim sezonu için yeterli olmaktadır. Hollanda’da tarım dışında lojistik ve depo (ambar) işleri, paketleme ve ayrıştırma işleri de yaygındır – ülke büyük bir lojistik merkezi olduğundan, paketleme-lojistik işi Avrupa genelinde burada sıkça karşımıza çıkar. Ülkede bu pozisyonlarda haftalık 40-45 saat çalışma yaygındır ve asgari ücret Temmuz 2024 itibarıyla saatlik ~13 € düzeyindedir (21 yaş üstü için) . Hollanda’da çalışmak isteyenlerin bir işveren sponsorluğu (davet mektubu) alması gerekir. Konaklama çoğu zaman işveren veya aracı firma tarafından sağlanabilir (genellikle paylaşımlı ev veya yurt tarzı konaklamalar, masrafı maaştan kesilebilir). Hollanda, çalışma şartlarının görece iyi olması ve ücretlerin görece yüksekliği nedeniyle Türk vasıfsız işçiler arasında popülerdir.

Almanya

Almanya, Avrupa’nın en güçlü ekonomisi olarak daha çok nitelikli göç alsa da, tarım, lojistik, yaşlı bakım, inşaat ve turizm gibi alanlarda vasıfsız işçi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır . Her yıl özellikle meyve-sebze hasadı için binlerce mevsimlik tarım işçisi Almanya’ya gelmektedir (örneğin yazın çilek, elma toplama işlerinde). Almanya’da mevsimlik işçi vizesi ile bir yıl içinde en fazla 8 ay çalışma izni verilir . Bu süre zarfında işçi, sadece belirtilen iş kolunda ve belirli işverende çalışabilir. Almanya ayrıca lojistik sektöründe şoförlük gibi alanlarda da eleman açığı yaşıyor; eğer kamyon/otobüs ehliyetiniz varsa vasıfsız sayılmanıza rağmen bu sektörde iş bulmanız mümkündür (bu durumda vasıflı kabul edilip daha uzun süreli oturum da alabilirsiniz ). Almanya’da asgari ücret saatlik 12,41 € (2024) olup tam zamanlı bir işte aylık brüt ~2.150 € kazanca denk gelir . Vasıfsız işlerde genelde bu asgari ücret civarı ödeme yapılır; fazla mesai veya gece vardiyası varsa yasalar gereği ek ücret ödenir. Almanya’da iş sözleşmeleri ve işçi hakları güçlüdür, bu nedenle resmî sözleşmeyle çalışıp sosyal sigorta kapsamında olmak önemlidir. Mevsimlik işçilerin bir kısmına işveren lojman tarzı konaklama imkânı sunabilir; sunmuyorsa uygun fiyatlı konaklama bulmak çalışanların sorumluluğundadır. Almanya’daki vasıfsız iş fırsatları özellikle yaz aylarında tarım ve turizmde, yıl boyu ise lojistik/depoculuk ve üretim sektörlerinde görülebilir.

Belçika

Belçika, yüksek yaşam standardı ve güçlü işçi haklarıyla bilinen bir ülke olup Avrupa’nın en yüksek asgari ücretlerinden birine sahiptir (2024 itibarıyla aylık brüt ~1.994 € asgari ücret) . Ancak Belçika’nın vasıfsız yabancı işçi kabulü son dönemde zorlaşmıştır. Ülke, AB dışından gelecek işçilerin çoğu için artık ancak ihtiyaç duyulan meslekler (kıtlık listesi) kapsamında çalışma izni vermektedir . Bu da vasıfsız bir alanda Belçika’da iş bulabilmek için işinizin o bölgede talep gören bir pozisyon olması gerektiği anlamına geliyor. Örneğin Belçika’nın Flanders (Flaman) bölgesi 2024 itibarıyla sadece belirli eksik işçi listesinde yer alan meslekler için üçüncü ülke vatandaşlarına izin çıkarma yoluna gitmiştir . Bunun istisnası mevsimlik tarım ve turizm işleri olabilir; mevsimlik işçi alımında AB ülkeleri genelinde esneklik sağlanabiliyor. Belçika’da tarım (meyve toplama, seracılık) ve inşaat sektörlerinde dönemsel iş gücü talebi olabiliyor. Bu alanlarda vasıfsız işçi olarak çalışma imkânı bulursanız dahi, işverenin sizin adınıza çalışma izni başvurusu yapması ve onay alması gerekir. Belçika’daki iş koşulları oldukça olumludur: Haftalık çalışma süresi genellikle 38-40 saat ile sınırlıdır ve işçilere yılda en az 20-24 gün ücretli izin verilir . Ücretler yüksek olduğu için burada çalışmak cazip olsa da çalışma vizesi süreçleri zorludur. Sonuç olarak, Belçika’da vasıfsız iş fırsatları sınırlıdır ve genelde mevsimlik tarım işleri veya belirli sektörlerdeki eleman açıklarıyla kısıtlıdır. İyi yanı, eğer fırsat bulunur ve yasal yolla gelinirse kazanç ve sosyal haklar bakımından en avantajlı ülkelerden biridir.

Polonya

Polonya, Orta Avrupa’nın hızla gelişen ekonomilerinden biri olup son yıllarda yabancı vasıfsız işçilere en çok kapı açan ülkelerden biridir. Özellikle komşu ülkelerden ve Asya’dan çok sayıda işçi Polonya’da fabrika, inşaat ve hizmet sektöründe çalışmaktadır. Polonya’da vasıfsız iş fırsatları arasında fabrika işçiliği, üretim hattı ve montaj, depo ve lojistik işleri, gıda üretimi (ör. et işleme, konservecilik), tekstil atölyeleri ve inşaat işçiliği sayılabilir. Ülkede çalışma izni alabilmek için bir Polonyalı işverenin iş teklifi gerekir; işveren sizin adınıza çalışma izni başvurusunu yerel Voyvodalık (eyalet valiliği) aracılığıyla yapar . İzin onaylandıktan sonra siz Türkiye’de Polonya Konsolosluğu’ndan D tipi çalışma vizesi alabilirsiniz. Polonya, AB üyesi olsa da Euro kullanmaz; maaşlar Polonya Zlotisi (PLN) cinsinden ödenir. Aylık asgari ücret Temmuz 2023 itibarıyla 3.600 PLN (brüt) seviyesindeydi (bu tutar ~800 € civarına denk geliyor). Polonya’da yaşam maliyetleri Batı Avrupa’ya kıyasla düşük olduğu için kazanılan ücret günlük ihtiyaçları karşılamaya yöneliktir. Çalışma koşulları Avrupa standartlarına yakındır: Haftada 40 saat, günde en fazla 8 saat yasal çalışma süresi vardır ve fazla mesai yapılırsa ek ücret ödenmesi zorunludur . Polonya’da işçi açığı olan birçok fabrika ve depo, ücretsiz konaklama da sunmaktadır – örneğin bazı iş ilanlarında net 1500 € maaş ve konaklama dahil paketler görebilirsiniz. Konaklama genelde işçilerin bir arada kaldığı daireler veya yurtlar şeklinde olup masrafları işverence karşılanır ya da sembolik bir kira alınır. Polonya, vize prosedürleri nispeten daha hızlı ve esnek olabildiği için (çoğu başvuru ~4-6 haftada sonuçlanır) Türk vasıfsız işçilerin son dönemde ilgisini çekmektedir. Dil bilme şartı çoğu vasıfsız iş için yoktur; pek çok Türk işçi Polonya’da İngilizce iletişim kurarak veya Türk topluluklarının yardımıyla çalışabilmektedir. Sonuç olarak, Polonya’da vasıfsız iş fırsatları fabrikalarda ve lojistik merkezlerinde yoğunlaşmış durumdadır ve yasal yolla gelindiğinde çalışma izni almak görece ulaşılabilirdir.

(Not: Yukarıda bahsedilen ülkelerin vize ve çalışma izni süreçleri dönemsel olarak güncellenebilir. 2025 itibarıyla geçerli genel uygulamalar özetlenmiştir. Başvuru yapmadan önce güncel koşulları ilgili ülkenin resmi kaynaklarından kontrol etmek önemlidir.)

Tipik Pozisyonlar: Tarım, Paketleme, Depo, Temizlik, Gıda Üretimi

Avrupa’ya vasıfsız işçi olarak gidenlerin çalıştığı tipik pozisyonlar şunlardır:

• Tarım İşçiliği: Çiftlik ve tarlalarda meyve-sebze hasadı, sera işleri, bahçecilik, hayvancılık çiftliklerinde bakım gibi görevler. Genellikle mevsimliktir (yılın belirli aylarında yoğunlaşır). Fiziksel dayanıklılık gerektirir ve çalışma saatleri hava koşullarına göre değişebilir. Örneğin Almanya’da yazın meyve toplama, Hollanda’da sera işleri yaygındır  . Tarım işçileri çoğunlukla açık havada veya sera ortamında ekipler halinde çalışır.
• Paketleme ve Üretim (Fabrika) İşleri: Fabrikalarda veya depolarda paketleme, etiketleme, ürün tasnifi gibi işler sık görülür. Gıda fabrikalarında gıda paketleme, lojistik depolarında sipariş toplama ve kolileme, tekstil atölyelerinde ürün ambalajı bu kapsamdadır. Paketleme-lojistik işi Avrupa genelinde vasıfsız işçilerin en çok çalıştığı alanlardandır. Bu işler genelde kapalı mekanlarda vardiyalı olarak yapılır. Hızlı çalışma ve dikkat gerektirir, ancak özel bir eğitim şartı yoktur (basit işbaşı eğitimleri verilir).
• Depo ve Lojistik Elemanı: Büyük dağıtım merkezleri, kargo şirketleri ve depo tesislerinde yükleme-boşaltma, ürün ayrıştırma, forklift operatörlüğü (gerekli ehliyetle) gibi işler. Fiziksel güç ve takım çalışması önemlidir. Depo işçileri, gelen ürünleri teslim alır, raflara yerleştirir veya çıkan ürünleri sevkiyata hazırlar. Bu alanda vardiyalı çalışma yaygın olup gece veya hafta sonu vardiyaları olabilmektedir (ek ücretle). Lojistik sektörü, e-ticaretin de artmasıyla Avrupa’da sürekli işçi talep eden bir sektördür.
• Temizlik Görevlisi: Oteller, ofisler, hastaneler, fabrikalar gibi birçok işyerinde temizlik personeline ihtiyaç duyulur. Temizlik işleri (oda temizliği, bina temizliği, hijyen görevlisi vb.), vasıfsız kategorisinde en erişilebilir işlerden biridir. Genellikle temel seviyede iletişim yeterli olur ve iş sırasında prosedürler öğrenilebilir. Çalışma saatleri iş yerine göre değişir (örneğin ofis temizliği akşamları, otel temizliği gündüzleri yapılır). Avrupa’da temizlik personeli de asgari ücret ve üzeri maaşlar alır; bazı ülkelerde bu iş kolu için toplu iş sözleşmeleri bulunur (ör. Almanya’da temizlik sektörü asgari ücreti genel asgari ücretten yüksektir ).
• Gıda Üretimi ve İşleme: Konserve, et ürünleri, süt ürünleri, unlu mamuller gibi gıda üretim tesislerinde hat işçisi olarak çalışma imkânı vardır. Bu işler arasında balık ve et işleme tesislerinde kesim ve paketleme, süt ürünleri fabrikasında üretim hattı takibi, unlu mamul fabrikalarında hamur hazırlama, fırınlama gibi görevler olabilir. Hijyen kurallarına uygun, düzenli bir çalışma gerektirir. Birçok Avrupa ülkesinde gıda sektöründe işçi açığı dönemsel olarak ortaya çıkar ve vasıfsız işçiler kısa bir eğitimle bu hatlarda çalıştırılabilir.

Yukarıdaki pozisyonların ortak noktası, mesleki sertifika gerektirmemeleri ve işbaşı eğitim ile yapılabilmeleridir. Ancak her biri düzenli ve disiplinli çalışmayı, temel seviyede iletişim kurabilmeyi ve iş güvenliği kurallarına uymayı gerektirir. Bu işlerde çalışanlar, bulundukları ülkenin iş kanunlarına göre asgari ücret ve üzeri maaş, sigorta, fazla mesai ücreti gibi haklara sahip olurlar. İşin niteliğine göre vardiya primleri, gece çalışması ekstra ödemesi veya parça başı prim sistemi gibi uygulamalar da olabilmektedir.

Başvuru Süreci: Hangi Belgeler Gerekli, Kimler Başvurabilir?

Avrupa’da vasıfsız işçi olarak çalışmak için başvuru süreci temelde şu adımlardan oluşur:

1. İş Bulma ve İş Sözleşmesi: İlk adım, çalışmak istenilen ülkede bir iş bulmaktır. Bunun için iş arama siteleri, aracı kurumlar veya direkt işverenlerle iletişim kullanılabilir. Bir iş teklifi aldıktan sonra işveren ile yazılı bir iş sözleşmesi imzalanmalıdır. Sözleşmede pozisyon, ücret, çalışma saatleri, konaklama/ulaşım imkanları (varsa) açıkça belirtilmelidir. İpucu: Henüz Türkiye’deyken iş bulmak genellikle zorunludur; zira çalışma vizesine başvurmak için işveren daveti gerekir.
2. Çalışma İzni Başvurusu (İşveren Tarafından): Birçok Avrupa ülkesi, yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenden ön onay veya izin belgesi ister. Örneğin Almanya’da işveren, yabancı bir işçiyi işe almak için Federal İş Ajansı onayı almak zorundadır ; Polonya’da işveren yerel çalışma ofisine başvurarak sizin adınıza “çalışma izni” çıkarır . Bu aşama genellikle işverenin sorumluluğundadır, ancak sizden istenen belgeleri (diploma, referans, vs.) sağlayarak destek olmanız gerekir. İzin onayı alındığında işveren size resmi bir davet mektubu veya iş sözleşmesi kopyası gönderir.
3. D Tipi Vize Başvurusu (Çalışma Vizesi): Elinizde iş sözleşmesi ve varsa çalışma izni onayı belgesiyle birlikte Türkiye’de ilgili ülkenin büyükelçilik veya konsolosluğuna ulusal vize (D tipi) başvurusu yapmanız gerekir. Başvuru için genellikle şu belgeler gereklidir:
4. Geçerli pasaport (genellikle vize bitiminden sonra da en az 3-6 ay geçerli olmalı) ve biyometrik fotoğraf,
5. İlgili ülkenin vize başvuru formu (eksiksiz doldurulmuş) ve vize harcı dekontu,
6. İşveren tarafından gönderilen iş sözleşmesi veya resmi davet mektubu (orijinal veya noter tasdikli kopya) ,
7. Özgeçmiş (CV) ve varsa eğitiminizi/mesleki tecrübenizi gösteren belgeler,
8. Sabıka kaydı (adli sicil belgesi) ve sağlık raporu (bazı ülkeler talep edebilir) ,
9. Konaklama belgesi (gideceğiniz ülkede kalacağınız yerin adresi ve rezervasyonu) ve seyahat sağlık sigortası poliçesi,
10. Maddi yeterlilik kanıtı (bazı vizeler için banka hesap dökümü istenebilir, özellikle uzun süreli kalışlarda) .

Bu belgelerin bir kısmı konsolosluğun yönlendirdiği vize başvuru merkezine (ör. iDATA, VFS Global gibi) teslim edilir. Başvuru esnasında parmak izi verme ve mülakat yapılması da söz konusu olabilir. Belgelerin eksiksiz ve doğru olması vize sonucunu doğrudan etkiler; eksik belge vize reddine yol açabilir.

1. Kimler Başvurabilir? Vasıfsız işlerde çalışma vizesine, genel olarak iş teklifine sahip herkes başvurabilir. Adayın 18 yaşından büyük olması gerekir (bazı ülkelerde 21 yaş alt sınır olabilir). Belirli bir eğitim düzeyi şartı aranmaz – ilkokul veya lise mezunu olmak yeterlidir. Önemli olan, yapılacak işe uygun fiziksel yeterliliğe sahip olmak ve mesleğin gerektirdiği özel bir belge varsa (örneğin forklift operatörü için ehliyet gibi) bunu sunabilmektir. Her başvuru sahibi, kendi ülkesindeki konsolosluk değerlendirmesine tabi olur; geçmişte vize ihlali yapmış, suç sabıkası olan veya yanıltıcı belge sunan kişilerin başvuruları reddedilebilir. Dil bilme şartı konusunda, ülkelerin çalışma vizesi başvurularında genelde spesifik dil sınavı şartı yoktur , ancak bazı işverenler basit düzeyde İngilizce veya yerel dil bilgisi isteyebilir. Başvuracak kişi, eş veya çocuklarını da yanında götürmek istiyorsa ayrı oturma izni süreçlerine tabi olur (vasıfsız iş vizelerinde aile getirme hakkı kısıtlı olabilir, çoğunlukla ilk etapta yalnız gitmek gereklidir).
2. Değerlendirme ve Sonuç: Başvurunuz konsolosluk ve ilgili ülkenin göç birimleri tarafından incelenir. Süreç genellikle birkaç hafta ila birkaç ay sürebilir (örneğin Almanya çalışma vizesi çoğunlukla 4-12 hafta arasında sonuçlanır , Polonya vizesi yaklaşık 4-6 haftada çıkabilir). Vize onaylandığında pasaportunuza D tipi vize basılır ve belirtilen tarihler arasında ülkeye giriş yapabilirsiniz. Reddedilirse yazılı bir ret mektubu ile gerekçe bildirilir. Onay aldıktan sonra, ülkeye varınca genelde yabancılar ofisine gidip oturum kartınızı almak ve adres kaydı yaptırmak gibi işlemleriniz olacaktır.

Özetle: Vasıfsız işçi vizesine başvurabilmek için bir işveren sponsorluğu şarttır. Gerekli belgeleri hazırlayıp, konsolosluk prosedürünü doğru şekilde tamamlayan, koşulları uygun adaylar çalışma vizelerini alarak yasal şekilde Avrupa’da çalışmaya başlayabilirler.

Sözleşme ve Çalışma Hakları: Asgari Ücret, Vardiya, Primler

Avrupa’da yasal olarak çalışacak her işçinin bir iş sözleşmesi (kontratı) olmalıdır. Sözleşme, çalışan ile işveren arasındaki hak ve yükümlülükleri yazılı olarak garanti altına alır. Vasıfsız işler de dahil olmak üzere tüm pozisyonlarda Avrupa iş kanunları geçerlidir ve bu kanunlar işçilere güçlü korumalar sağlar. Örneğin asgari ücret her ülkede yasa ile belirlenmiştir ve işveren bu tutarın altında ücret ödeyemez. Batı Avrupa ülkelerinde asgari ücret düzeyi yüksektir (Belçika’da ~€1.994 brüt/ay , Almanya’da saatlik €12,41 ), Doğu Avrupa’da ise daha düşüktür (Polonya’da ~3.600 PLN, yani ~€770 ). Ancak her durumda iş sözleşmesindeki ücretin o ülkenin asgari ücreti ve sektörel standartlarını karşılaması yasal bir zorunluluktur .

Vardiya (Shift) düzeni: Birçok vasıfsız iş vardiyalı sistemde olabilir (örneğin depo işleri gece gündüz vardiya, temizlik işleri sabah veya akşam vardiyası gibi). Avrupa’da yasal çalışma süresi genellikle günde 8 saati, haftada 40 saati aşamaz . Eğer vardiyalar nedeniyle fazla mesai yapılıyorsa, işçilere fazla mesai ücreti ödenmesi zorunludur . Gece vardiyası veya hafta sonu çalışması durumunda pek çok ülkede ekstra %20-30 oranında ücret artışı veya ek izin verme uygulaması vardır. Sözleşmenizde çalışma saatleri, vardiya düzeni ve mola hakları net olarak belirtilmelidir. İşçi, haftada belirli saatten fazla çalışmaya zorlanamaz ve ulusal tatiller, yıllık izin gibi hakları vardır (ör. Belçika’da tam zamanlı çalışanlar yılda 24 gün ücretli izin hakkına sahiptir ).

Primler ve ek ödemeler: Bazı işverenler performansa dayalı prim sistemi uygulayabilir. Örneğin üretim hedefini aşan ekiplere aylık prim, sezon sonunda bonus ödeme, vardiya tazminatı, yol-yemek ücreti gibi ek haklar sözleşmede yer alabilir. Avrupa ülkelerinde yaygın bir uygulama da yol ve yemek yardımıdır – işveren bazı durumlarda servis aracı sağlar ya da ulaşım masrafı için ödeme yapar; benzer şekilde öğle yemeği sunabilir veya ticket verebilir. Resmî tatil ücretleri de bir diğer konudur: Çalışanlar ulusal bayram günlerinde çalışmazsa normal ücretlerini alır, çalışırlarsa çoğu kez çift yevmiye alırlar.

Sosyal haklar: Avrupa’da çalıştığınızda sosyal güvenlik sistemi kapsamına girersiniz. Bu sayede sağlık sigortanız yapılır, iş kazası ve meslek hastalığı sigortanız olur, emeklilik primleriniz yatar. İşveren her ay maaştan vergi ve prim kesintileri yaparak bunları devlet kurumlarına iletir. Örneğin Belçika’da işverenler her ay maaş ödemesi yapıp çalışana detaylı bir bordro vermek zorundadır ve yıl sonunda toplam ödenen ücreti raporlamakla yükümlüdür . Tüm bu yasal zorunluluklar, çalışanın haklarını güvence altına almayı amaçlar.

Sendikalar ve işçi temsilciliği de Avrupa iş kültürünün bir parçasıdır. Vasıfsız işlerde dahi sendikalara üye olma hakkınız vardır ve birçok sektörde toplu iş sözleşmeleri asgari ücretten daha yüksek ücret, ikramiye, yıllık zam garantisi gibi avantajlar sağlayabilir. Örneğin temizlik, inşaat, lojistik gibi sektörlerde sendikalar aktif rol oynar.

Özetle, Avrupa’da vasıfsız işçi olarak çalışırken, asgari ücret, çalışma saati, fazla mesai ücreti, yıllık izin, haftalık izin, sosyal güvenlik, güvenli çalışma ortamı gibi tüm temel haklarınız yasalarla korunur. İş sözleşmenizi imzalamadan önce şartları dikkatle okumalı; ücret, çalışma saatleri, konaklama/yemek (varsa) ve diğer haklarınızın yazılı olarak belirtildiğinden emin olmalısınız . Herhangi bir anlaşmazlık durumunda iş mahkemeleri ve işçi sendikaları aracılığıyla hakkınızı arama yollarınız bulunduğunu unutmayın.

Konaklama ve Ulaşım: İşveren veya Acenta Sağlıyorsa Nelere Dikkat Edilmeli?

Yurtdışında bir işe kabul edilirken konaklama ve ulaşım konuları büyük önem taşır. Pek çok vasıfsız işçi alımında işveren veya aracı acenta, çalışanlara konaklama imkânı sağlayabilir ya da bu konuda aracılık yapabilir. Konaklama sağlanıyorsa, dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Ücret ve Kesintiler: İşverenin sağladığı konaklama ücretsiz mi, yoksa aylık ücreti maaştan mı kesilecek? Bu konuda net bilgi isteyin . Örneğin bazı çiftlikler konaklamayı ücretsiz sunarken, bazı fabrika işleri için işçilere aylık cüzi bir kira kesintisi yapabilir. Sözleşmenizde veya iş teklifinde konaklama masraflarının kimin tarafından karşılandığı belirtilmelidir.
• Konaklama Koşulları: Kalacağınız yerin neresi olacağını, oda paylaşımı olup olmadığını, temel eşyaların (yatak, dolap, ısıtma) sağlanıp sağlanmadığını öğrenin. Özellikle tarım işlerinde uzak bölgelerde konteyner evlerde veya çiftlik evlerinde kalma durumu olabiliyor. Bir odada kaç kişi kalacak, banyo-mutfak ortak mı, ulaşım merkezlere uzak mı? gibi soruları sormaktan çekinmeyin. Konaklama fotoğrafları veya adresi mümkünse önceden paylaşılmalıdır.
• Ulaşım (Seyahat) Düzenlemeleri: Türkiye’den çalışmaya giderken yol masraflarınızı kimin karşılayacağı önemlidir. Bazı işverenler uçak bileti veya otobüs bileti masrafını üstlenir, kimileri ise “kendi imkânlarınızla gelin” der. Bazı acentalar toplu işçi gönderiminde indirimli bilet organizasyonu yapabilir. Eğer işveren ulaşım masrafını karşılıyorsa, bunun bir şartı olup olmadığını (örneğin belli bir süre çalışmazsanız maaştan kesileceği gibi) öğrenin. Yolculuk öncesi sigorta da önemlidir; işverenin sizi sigortalı sayacağı tarih ülkeye varıştan sonra olacağı için, seyahat sürecinde kendi sağlık seyahat sigortanız bulunmalıdır.
• İşe Ulaşım: Konaklama işyerine yakın mı? Değilse, işveren servis aracı sağlıyor mu ya da toplu taşıma imkânı var mı? Özellikle lojistik depo gibi şehir dışında konumlanmış işyerlerinde servis hizmeti sunulabilir. Eğer kendi imkânlarınızla gidip gelecekseniz, bunun maliyetini (otobüs treni) hesaplayın. Avrupa’da toplu taşıma düzenli olsa da, gece vardiyası gibi durumlarda ulaşım kısıtlı olabilir.
• Acenta veya Aracı Kurumlar: Konaklama ve ulaşım genellikle işe alım acentaları üzerinden organize edilir. Türkiye’de sizi işe yerleştiren acentanın hem Türkiye’de hem gideceğiniz ülkede yasal olarak kayıtlı ve güvenilir olmasına dikkat edin. İŞKUR’un yurt dışı işçi gönderme lisansı olan firmalar öncelikle tercih edilmelidir. Acenta sizden hizmet bedeli talep ediyorsa, bunun makul olup olmadığını değerlendirin ve kesinlikle iş sözleşmenizi görmeden ödeme yapmayın.

Dolandırıcılık riskleri: Ne yazık ki konaklama ve işe yerleştirme vaatleriyle bazı kötü niyetli kişiler işçi adaylarını dolandırabiliyor. Örneğin “işe giriş ücreti” adı altında ön ödeme talep eden, sonrasında ortadan kaybolan sahte şirketler olabiliyor . Bu nedenle, peşin ödeme yapmamak, firmanın kayıtlarını ve referanslarını araştırmak çok önemli . İş ilanını gördüğünüz platformun güvenilir olup olmadığına, firmanın gerçek bir adresi ve telefonu bulunmasına dikkat edin. Garanti iş/garanti vize gibi gerçekçi olmayan vaatlere karşı uyanık olun; hiçbir dürüst işveren vize garantisi veremez, süreç konsolosluğa bağlıdır.

Son olarak, konaklama ve ulaşım konusunda tüm sözlü vaatlerin yazılı belgelerde yer almasına özen gösterin. İşe başlamadan önce konaklama adresiniz ve çalışma yeri adresiniz belli olmalı, acil durumda kiminle iletişime geçeceğiniz netleşmelidir. Unutmayın ki güvenli ve uygun bir konaklama, yurt dışında çalışırken başarınızı ve huzurunuzu doğrudan etkiler. Bu nedenle iş seçerken maaş kadar barınma koşullarını da değerlendirin. İşvereniniz konaklama sağlamıyorsa, gelmeden önce geçici kalacak yer (otel, misafirhane vb.) ayarlayın ve kalıcı konut bulmak için iş arkadaşlarınız veya Türk topluluklarından destek isteyin.

Dikkat Edilmesi Gerekenler: Sahte İlanlar, Ön Ödeme Talepleri, Kayıt Dışı İşler

Avrupa’da iş ararken ve vize sürecinde temkinli olunması gereken noktalar şöyledir:

• Sahte İş İlanları ve Aracı Kurumlar: İnternet üzerinde veya sosyal medyada “Avrupa’da yüksek maaşlı vasıfsız iş” ilanları görürseniz hemen inanmayın. İlan verenin kurumsal bir şirket veya lisanslı bir insan kaynakları firması olup olmadığını kontrol edin. Güvenilir platformları tercih edin – örneğin resmi iş bulma kurumları (Türkiye’de İŞKUR, Avrupa için EURES gibi) veya bilinen kariyer siteleri üzerinden başvuru yapın . Kişisel bağlantılarla iş bulanların dahi mutlaka sözleşme imzalaması ve yasal vizeyle gitmesi gereklidir.
• Ön Ödeme Talepleri: Hiçbir ciddi işveren, sizi işe almak için önceden para ödemenizi talep etmez. “Vize işlemleri için”, “iş garantisi için” gibi bahanelerle yüksek miktarda para isteyen aracılar genelde dolandırıcıdır . Örneğin bazı şahıslar 300-500 Euro ücret alıp sahte davet mektuplarıyla ortadan kaybolmaktadır . Vize ücretleri ve yol masrafları dışında peşin ödeme yapmamanız gerekir. Aracı firmaya ödeme yapmanız gerekiyorsa bile bunun karşılığında makbuz ve sözleşme alın, firmanın geçmişini araştırın .
• Kayıt Dışı (Kaçak) İşlerden Kaçının: Turist vizesiyle veya oturum izni olmadan Avrupa’da çalışmak yasadışıdır ve ciddi riskleri vardır. Bazı kişiler “gel çalış, nasıl olsa vize çıkar” gibi önerilerle kayıt dışı çalışmaya teşvik edebilir. Bu durumda yakalanırsanız sınır dışı edilme ve uzun süre Schengen yasağı alma ihtimaliniz yüksektir. Ayrıca kayıt dışı çalışırken ücretinizi alamama, kötü koşullarda çalıştırılma, hakkınızı arayamama gibi kötü durumlarla karşılaşabilirsiniz. Mutlaka yasal vize ve izinle çalışın, işveren sizi sigortasız çalıştırmaya çalışırsa kabul etmeyin.
• Sözleşme ve Belgelerde Dikkat: Gitmeden önce imzaladığınız iş sözleşmesini ayrıntılı okuyun. Anlamadığınız maddeleri sorup netleştirin. Sözleşmede iş tanımı, ücreti, çalışma süresi, fazla mesai ücreti, konaklama/yemek durumu, sigorta ve izin hakları mutlaka yazılı olsun . Ayrıca vize başvurusu için teslim ettiğiniz tüm belgelerin doğru ve sizden temin edilmiş olması gerek. Sahte evrak kesinlikle kullanmayın – sahte davet mektubu, sahte banka belgesi gibi yöntemlere başvuran kişiler vize alamadığı gibi yasal sorunlar da yaşar .
• Danışmanlık ve Acenta Seçimi: Bir vize danışmanlık firması veya işe yerleştirme acentası ile çalışıyorsanız, onların da lisanslı olup olmadığını kontrol edin. İyi bir danışman sizden asla vize sonucunu garantileyeceğini iddia etmez, yalnızca süreçte yardımcı olur. Firmanın ofisini ziyaret edin veya yüz yüze görüşün. Adresi olmayan, sadece WhatsApp üzerinden iletişim kuran, resmi kaydı belirsiz aracılardan uzak durun .

Kısacası: “Garantili iş, hemen vize, ön ödeme” gibi gerçek olamayacak tekliflere şüpheyle yaklaşın. Yurt dışında çalışma hayalinizi gerçekleştirmek için mutlaka yasal ve güvenilir yolu seçin . Unutmayın, doğru süreçleri takip ederseniz Avrupa’da çalışmak mümkün ve güvenlidir. Aceleci davranıp emin olmadığınız kişi ya da kurumlara itibar ederseniz hem maddi kayba uğrayabilir hem de hayallerinizi ertelemek zorunda kalabilirsiniz. Resmi makamların uyarılarını dikkate alın, gerektiğinde tecrübeli kişilere danışın ve her adımı belgeleyerek ilerleyin.

SSS: Sık Sorulan Sorular (5 Soru & Cevap)

1. Avrupa’da vasıfsız işlerde çalışmak için hangi vizeye başvurmalıyım?

Avrupa ülkelerinde 90 günden uzun süreli çalışmak için genellikle D tipi ulusal vize (çalışma vizesi) almanız gerekir. Bu vize, o ülkede yasal olarak çalışıp oturmanıza imkan tanır . Öncelikle bir işverenle iş sözleşmesi yapıp davet almalı, ardından o ülkenin konsolosluğuna D vizesi başvurusu yapmalısınız. Kısa süreli (mevsimlik 3 aya kadar) işler için bazı ülkelerde özel çalışma izni/vizesi de olabiliyor ancak bunlar da ulusal vize kapsamında değerlendirilir. Turistik Schengen vizesiyle çalışmak yasak olduğu için doğru vize kategorisi her zaman ulusal (D) vize olmalıdır.

1. Dil bilmek şart mı? Avrupa’da dil bilmeden çalışabilir miyim?

Çoğu vasıfsız iş pozisyonu için ileri düzey dil bilgisi şartı yoktur. Örneğin Almanya, çalışma vizesinde Almanca dil şartını resmi olarak kaldırmıştır . Ancak temel düzeyde İngilizce veya o ülkenin dilini bilmek iş bulma ve çalışma sürecinizi kolaylaştırır. Dil bilmeden de fabrikalarda, tarım işlerinde veya Türk topluluğunun olduğu işletmelerde iş bulabilirsiniz; fakat günlük hayatta zorluk yaşamamak ve iş güvenliği talimatlarını anlayabilmek için en azından temel ifadeleri öğrenmeniz tavsiye edilir. Özetle, vize için şart olmasa da dil bilmek büyük bir avantajdır.

1. Ne kadar kazanırım? Asgari ücretler ve maaşlar ülkeden ülkeye değişiyor mu?

Evet, Avrupa’da asgari ücret ve maaşlar ülkeye göre farklılık gösterir. Vasıfsız işçiler genelde asgari ücretten başlayarak deneyime göre biraz üzerinde kazanır. Örneğin Almanya’da saatlik asgari ücret ~12,5 € düzeyindedir (aylık yaklaşık 2.200 € brüt) . Hollanda’da 2024’te saatlik ~13 € civarı, aylık yaklaşık 2.000 € brüt asgari ücret vardır. Belçika’da asgari ücret aylık ~1.994 € (2024) ile oldukça yüksektir . Doğu Avrupa’da daha düşüktür; Polonya’da aylık asgari ücret 3.600 PLN (yaklaşık 800 €) düzeyindedir . Bu rakamlar brüt olup, net ele geçen vergi kesintilerine göre biraz daha az olacaktır. Bununla birlikte bazı sektörlerde (örneğin inşaat, temizlik) asgari ücretin üzerinde başlangıç ücretleri veya ek primler olabiliyor. Ayrıca fazla mesai, vardiya tazminatı gibi ek ödemelerle fiilen elinize geçen maaş artabilir. Gideceğiniz ülkenin yaşam masraflarını da göz önünde bulundurun – Batı Avrupa’da kazanılan yüksek euro, o ülkede yüksek giderlere de tabidir. Ancak genel olarak, vasıfsız bir işçi olarak Avrupa’da kazancınız Türkiye’ye kıyasla daha yüksek alım gücü sunabilir.

1. İşveren konaklama ve yol masraflarını karşılıyor mu?

Bu durum işten işe değişir. Bazı işverenler konaklama imkânı sağlar, bazıları ise sadece işe alım yapar ve barınma sizin sorumluluğunuzda olur. Örneğin tarım işçisi olarak gidenler çoğunlukla çiftlik içinde ücretsiz konaklama alır; fabrika veya depo işlerinde ise işveren kalacak yer ayarlayıp bunun kira masrafını maaştan kesebilir ya da doğrudan ücretsiz sunabilir. İlanları dikkatlice okuyup bu konuyu netleştirin. Konaklama sağlanıyorsa, odada kaç kişi kalacağı, hangi koşullarda olduğu gibi detayları sorun. Ulaşım masrafları konusunda: Türkiye’den ilk gidiş biletinizi nadiren işveren öder – çoğunlukla işçi kendi imkanlarıyla gider. Fakat bazı işe alım programlarında uçak bileti veya otobüs bileti toplu alındığında indirimli olabiliyor, bunları organizatör firma belirtiyorsa faydalanabilirsiniz. Çalışmaya başladıktan sonra günlük iş yerine ulaşım için ise kimi işveren servis aracı sağlıyor (özellikle lojistik merkezleri). Servis yoksa toplu taşıma abonman ücreti gibi masraflar size ait olabilir. Kısaca, konaklama ve ulaştırma imkanı iş ilanında belirtilmişse bunun şartlarını öğrenin; belirtilmemişse, yok kabul edip kendi planınızı yapın. Her durumda, kontratınızda bu konuların yazılı hale getirilmesi iyi olacaktır.

1. Yurtdışı iş ilanlarını nerede bulabilirim ve başvurabilirim?

Avrupa’da vasıfsız iş bulmak için birkaç yol var: Resmi iş bulma platformları ve güvenilir kariyer siteleri en başta geliyor. Avrupa Birliği’nin EURES adlı portalı, AB ülkelerindeki iş ilanlarını yayınlayan resmi bir sitedir ve burada ülke bazlı filtrelerle vasıfsız işler de bulunabilir. Türkiye’de İŞKUR’un zaman zaman yurtdışı için duyurduğu program ve ilanlar oluyor, onları takip edebilirsiniz. Ayrıca uluslararası iş arama siteleri (Indeed, LinkedIn gibi) üzerinde filtreleri kullanarak örneğin “warehouse worker Poland” gibi aramalarla pozisyon bulmak mümkün. Aracı şirketler ve insan kaynakları firmaları da sıkça devrede: Özellikle Polonya, Romanya, Macaristan gibi ülkeler için Türkçe ilan veren aracı firmalar mevcut. Bunların gerçekten işçi götürme lisansı olup olmadığını araştırın. Facebook’ta “Almanya işçi alımı”, “Hollanda iş ilanları” gibi Türkçe gruplarda da ilanlar paylaşılıyor ancak buraladaki bilgileri mutlaka teyit edin ve mümkünse yüz yüze görüşmeden adım atmayın. Güvenilir platformlardan başvuru yapmak ve resmi kanalları kullanmak her zaman en güvenlisidir . Başvuru yaparken özgeçmişinizi ve iletişim bilgilerinizi düzgün hazırlayın, işverenle görüşmelerde dürüst ve net olun. Son olarak, dil bariyerini aşmak için mümkünse İngilizce bir özgeçmiş hazırlamak ve temel görüşme sorularına hazırlıklı olmak da iş bulma sürecinde faydalı olacaktır.

Sonuç: Avrupa’da vasıfsız iş ararken yasal ve güvenli yolu seçmek en kritik adımdır. Doğru vizeyle, güvenilir işverenle ve sözleşmeli bir şekilde gittiğinizde, Avrupa’daki çalışma deneyiminiz hem maddi hem kişisel açıdan hedeflerinize ulaşmanızı sağlayabilir. Aceleci davranmadan, araştırmanızı yaparak ve profesyonel yardım gerekirse alarak ilerleyin. Böylece “Avrupa’da vasıfsız işçi” olma hayalinizi sorunsuz ve başarılı bir şekilde gerçeğe dönüştürebilirsiniz. Çalışma hayatınızda bol şans ve başarılar!